Dnia 13 września 2023 r. w wieku 77 lat w Lancaster w stanie Ohio, USA zmarł prof. Tadeusz Maliński, Członek zagraniczny Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademia Umiejętności oraz wielu towarzystw naukowych na świecie, Doktor Honoris Causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Profesor Tadeusz Maliński był jednym z najwybitniejszych polskich uczonych w dziedzinie chemii, biochemii, biotechnologii i medycyny. Specjalizował się w bionanotechnologii w medycznych naukach podstawowych i klinicznych, był światowej sławy ekspertem w dziedzinie medycyny, farmakologii i inżynierii biochemicznej.
Rodzinie i Bliskim wyrazy głębokiego współczucia składają
Rektor i Senat,
Dziekan wraz z całą społecznością Wydziału Chemii UAM.
Tadeusz Maliński urodził się 1 marca 1946 r. w Śremie. W latach 1960 do 1964 uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego im. Gen. Józefa Wybickiego w Śremie, gdzie zdał maturę. Następnie w latach 1964 do 1969 odbył studia chemiczne na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Po ich ukończeniu pracował na Wydziale Chemii Politechniki Poznańskiej. W roku 1975 obronił pracę doktorską dotyczącą pomiarów lepkości w preparatach krwiozastępczych. W 1979 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie przez następnych kilka lat pracował kolejno na: Uniwersytecie Ann Arbor w stanie Michigan, Uniwersytecie Houston w stanie Teksas oraz na Uniwersytecie Oakland w Rochester w stanie Michigan. W latach 2000–2023 na Uniwersytecie Ohio w Athens. Tam w 2000 roku Profesor Tadeusz Maliński na Wydziale Chemii i Biochemii objął zaszczytną imienną profesurę (Marvin & Ann Dilley White Profesor Biomedical Scienses) oraz pełnił funkcję dziekana tego wydziału.
Interdyscyplinarne badania Profesora Tadeusza Malińskiego skupiały się, w głównej mierze, na poszukiwaniu nowych metod bioelektrochemicznych do badań w medycynie oraz nowych materiałów przydatnych dla symulacji fizjologicznych procesów. Wszechstronne prace w tym zakresie umożliwiły Profesorowi stworzenie i następnie zastosowanie w medycynie tzw. nanosensorów (nanoelektrod). Doniosłym odkryciem prof. Tadeusza Malińskiego i Jego zespołu było zbudowanie pierwszej w świecie nanoelektrody, która umożliwiała mierzenie ilości cząsteczek tlenku azotu (NO) w pojedynczych komórkach w warunkach In vivo w czasie rzeczywistym. Ogłoszenie wyników prac (1992 r.) dotyczących tego zaawansowanego eksperymentu inżynieryjnego okazało się światowym przełomem w badaniach tlenku azotu, cząsteczki niezwykle ważnej w każdej dziedzinie medycyny. Osiągnięcie to do dnia dzisiejszego jest traktowane jako jedno z najważniejszych odkryć w kardiologii. Innowacyjne i szczegółowe pomiary wykazały, że tlenek azotu będący trucizną w dużych stężeniach, w małych spełnia kluczową rolę w procesach życiowych. Konsekwencją tego odkrycia było wywołanie lawiny dalszych szeroko zakrojonych badań biomedycznych. Liczne dokonania i odkrycia w dziedzinie nanomedycyny, przyniosły prof. Maliński międzynarodowe uznanie i rozgłos. Był jednym z twórców tej gałęzi nauki. Jego pionierskie prace w tej dziedzinie zaowocowały wieloma przełomowymi osiągnięciami, takimi jak wyjaśnienie podstawowych mechanizmów wielu chorób współczesnej cywilizacji: udaru mózgu, zawału serca, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, procesów starzenia się, chorób Parkinsona i Alzheimera oraz ustalenie podstawowej roli L-argininy i syntazy tlenku azotu w powstaniu tlenku azotu. Ponadto, Profesor zaprojektował systemy do wczesnej diagnozy chorób serca, chorób układu nerwowego, nowe systemy do przechowywania serca do transplantacji oraz modyfikację sztucznego serca. Odkrycie roli tlenku azotu w regulacji pojedynczych uderzeń serca i regulacji pracy mózgu oraz odkrycie podstawowego mechanizmu zaburzeń wydzielania tlenku azotu w układzie sercowo-naczyniowym i mózgu stanowi trwały wkład Profesora Malińskiego do światowej nauki. W bogatym życiorysie naukowym Profesora znajdujemy informacje o wielu doniosłych dokonaniach mających fundamentalne znaczenie zarówno w medycznych naukach podstawowych jak i klinicznych. Jego wybitne osiągnięcia naukowe zostały szybko i szeroko docenione w świecie.
Profesor Tadeusz Maliński legitymuje się wybitnym dorobkiem naukowym, ogłosił ponad 300 prac naukowych, w tym ponad 200 w najbardziej prestiżowych czasopismach naukowych. Dobrym wskaźnikiem dokonań w nauce jest liczba cytowań w literaturze fachowej, gdzie Jego dokonania i odkrycia były cytowane 14300 razy, indeks H = 62, (baza Scopus) w najważniejszych czasopismach naukowych.
Warto również wspomnieć o zainteresowaniu Profesora malarstwem, zwłaszcza dawnych mistrzów. Jego pasja w tej dziedzinie znalazła zastosowanie w analizie chemicznej metodami nanotechnologicznymi w przedmiotach sztuki. Metody te umożliwiają ocenę pochodzenia obrazu, bez uszczerbku dla samej warstwy malarskiej. Profesor Maliński został zaliczony do grona najwybitniejszych światowych ekspertów w tej dziedzinie.
Profesor Tadeusz Maliński za swoje wybitne osiągnięcia naukowe otrzymał wiele prestiżowych nagród i zaszczytów w Stanach Zjednoczonych, Polsce i wielu innych krajach. Został wybrany członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności oraz członkiem wielu towarzystw naukowych na świecie, w tym American College of Cardiology i American Heart Association. Otrzymał Presidential Medal of Honor od prezydenta USA, Kawalerski Krzyż Orderu Zasługi od prezydenta RP, doktoraty honoris causa Akademii Medycznej w Gdańsku, Politechniki Poznańskiej, Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu oraz doktoraty Honoris Causa zagranicznych Uniwersytetów w Sao Paulo, Wiedniu, Zurychu. Został również honorowym profesorem kilkunastu europejskich i amerykańskich uniwersytetów. Przyznano Mu m.in. godność Honorowego Członka Polskiego Towarzystwa Lekarskiego, Medal Marii Skłodowskiej Curie Polskiego Towarzystwa Chemicznego, Złotą Statuetkę Władysława Biegańskiego, Medal Śniadeckiego-Wróblewskiego-Olszewskiego oraz Nagrodę Złotego Hipolita. Profesor Tadeusz Maliński został zaliczony do grona Genialnych Umysłów – Brillant Minds – przez Amerykański Instytut Kultury Polskiej z siedzibą na Florydzie, gdzie poczet ten otwierają Mikołaj Kopernik i Maria Skłodowska Curie. Był dwukrotnie nominowany do nagrody Nobla.
Podkreślić należy silne i patriotyczne związki prof. Tadeusza Malińskiego z Polską i rodzinnym Śremem. Utrzymywał wieloletnią współpracę naukową z grupą ponad 30 profesorów i doktorów z Polski, w tym kilkunastoma naukowcami z Poznania. Podczas pobytu w USA kilkadziesiąt razy przybywał do Polski, znajdując zawsze czas, aby chociaż na krótko odwiedzić miasto swego urodzenia i szkolnej edukacji. Wspominał to z dużym sentymentem, wykazując ogromną aktywność i zaangażowanie sprawami życia lekarskiego, kulturalnego i społecznego Śremu. W roku 2008 ten wybitny uczony otrzymał Honorowe Obywatelstwo Śremu, a od 2016 roku śremski szpital nosi nazwę: Szpital Powiatowy im. Tadeusza Malińskiego w Śremie.
Opracował Stefan Lis