Z głębokim smutkiem zawiadamiamy,
że w dniu 3 marca 2025 r. zmarł w wieku 91 lat
śp.
Prof. dr hab. Mirosław Szafran
emerytowany profesor Wydziału Chemii UAM.
Rodzinie i Najbliższym wyrazy głębokiego współczucia składają Rektor i Senat,
Dziekan wraz z całą społecznością Wydziału Chemii UAM.
Informacje o uroczystościach pogrzebowych podamy wkrótce.
WSPOMNIENIE
Dnia 3 marca 2025 r. odszedł od Nas prof. Mirosław Szafran, człowiek wielkiej pasji naukowej, przez ponad 60 lat związany z Wydziałem Chemii UAM.
Mirosław Szafran urodził się 24 czerwca 1933 r. w Poznaniu. W latach 1952-56 studiował chemię na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Po ukończeniu studiów w 1956 r. podjął pracę w Katedrze Chemii Organicznej. W 1960 r. obronił pracę doktorską pt. „Badania syntetyczne w grupie pochodnych pirydyny i piperydyny” napisaną pod kierunkiem prof. Jerzego Suszki. W roku 1964 uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk chemicznych na podstawie rozprawy na temat silnych wiązań wodorowych w kompleksach N-tlenków pirydyn badanych spektroskopią IR.
W latach 1967–68 jako stypendysta British Council odbył staż w Norwich, Anglia, a w latach 1987–89 i 1991–92 współpracował z profesorem Alanem R. Katritzkym w University of Florida, Gainesville, USA. W 1972 r. uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, natomiast w 1979 r. tytuł profesora zwyczajnego nauk chemicznych.
Zainteresowania naukowe prof. M. Szafrana obejmowały różne aspekty fizycznej chemii organicznej. Jego badania dotyczyły w szczególności wiązań wodorowych, reakcji przenoszenia protonów, równowag tautomerycznych, oddziaływań elektrostatycznych, konformacji związków zwitterjonowych i chemii ylidów. Problemy związane z powyższymi zagadnieniami badał poprzez syntezę związków modelowych, metody spektroskopii FT-IR, UV-VIS, NMR i NQR oraz z wykorzystaniem obliczeń metodami chemii kwantowej. Prof. M. Szafran stał się prekursorem na Wydziale Chemii UAM tematyki dotyczącej wiązań wodorowych. Ustalił korelacje w kompleksach z wiązaniami wodorowymi OHO i NHO pomiędzy pKa a przesunięciem chemicznym 1H, 13C oraz 15N NMR, drganiami rozciągającymi grup OH, stosunkiem izotopowym [v(OH)/v(OD)] oraz środkiem ciężkości pasm absorpcyjnych w widmach FT-IR. Szczególnego uporu i wielkiego nakładu pracy wymagało udowodnienie wpływu śladowych ilości wody w rozpuszczalniku na przesunięcia chemiczne 1H NMR protonów w międzycząsteczkowych wiązaniach wodorowych oraz opracowanie techniki NMR zapewniającej wyniki niezakłócone śladowymi ilościami wody. Opisał prototypy równowag w kompleksach połączonych wiązaniami wodorowymi OHO i NHO oraz odkrył dwa kompleksy typu OHO występujące w równowadze w formach cząsteczkowej i z przeniesieniem protonu. Prof. Szafran opracował również metody syntezy zróżnicowanych strukturalnie betain oraz ich kompleksów z kwasami w poszukiwaniu substancji o interesujących właściwościach fizycznych i chemicznych. Współpraca prof. Szafran z prof. A. R. Katritzkym zaowocowała opracowaniem nowej skali aromatyczności związków heteroaromatycznych.
Poza działalnością naukową, pełnił liczne funkcje administracyjne i organizacyjne. W latach 1972-75 był prodziekanem Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu A. Mickiewicza. Ponadto pełnił miedzy innymi funkcje wice-dyrektora Instytutu Chemii (1978-81), kierownika laboratorium chemii organicznej w Instytucie Chemii (1976-77), opiekuna studiów doktoranckich (1970-72) oraz kierownika Pracowni Fizykochemii Organicznej. Przez wiele lat był członkiem Senatu uczelni, przewodniczącym Sekcji Fizycznej Chemii Organicznej Polskiego Towarzystwa Chemicznego oraz przewodniczącym Oddziału Poznańskiego Komitetu Nauk Chemicznych Polskiej Akademii Nauk. Ponad 25 lat był kierownikiem Zakładu Fizycznej Chemii Organicznej na Wydziale Chemii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Dorobek naukowy prof. M. Szafrana to ponad 400 publikacji z czego 285 artykułów z listy filadelfijskiej. Jest autorem trzech książek dotyczących spektroskopii molekularnej oraz kilkudziesięciu artykułów przeglądowych. Obok pracy naukowej prowadził również działalność dydaktyczną. Prof. Szafran był promotorem wielu prac magisterskich i doktorskich.
Za swoja pracę naukową i dydaktyczną otrzymał wiele nagród i medali (Medal Stanisława Kostaneckiego, nagroda Polskiego Towarzystwa Chemicznego, nagrody Ministra Nauki i Edukacji oraz Polskiej Akademii Nauk, Medal Komisji Edukacji Narodowej, Order Odrodzenia Polski).
Profesor Mirosław Szafran od 2004 r. był profesorem seniorem Wydziału Chemii UAM i zajmował się syntezą betain i ich kompleksów z kwasami, określaniem ich struktur oraz właściwości spektroskopowych.
Oprócz wielkiego zaangażowania w pracę naukową realizował swoje pasję, którą były podróże. Wraz z żoną prof. Zofią Dega-Szafran zwiedził prawie wszystkie zakątki świata.
Zapamiętamy Go jako człowieka niezwykle pracowitego. Jego profesjonalizm i precyzja w badaniach naukowych pozostaną wzorem dla wszystkich Jego uczniów.
Iwona Kowalczyk, Anna Komasa